Unha xoia da literatura universal

Logo de ternos rido a gusto coas dúas últimas pezas teatrais lidas e interpretadas no Club, decidimos cambiar novamente de xénero e de temática para dedicar as nosas últimas reunións do presente curso a comentar unha das obras mestras da literatura do século XX: A perla, do escritor norteamericano John Steinbeck.

Quizais, a primeira vista, esta novela non resulte tan atractiva aos nosos mozos como outras máis comerciais que as editoriais lles intentan meter polos ollos. Con todo, hoxe puidemos confirmar o que xa sospeitabamos: unha vez iniciada a súa lectura, os nosos paseniños sentíronse conmovidos pola historia narrada e, inmediatamente, situáronse á beira desa familia indíxena que ve como o seu neno corre perigo de morrer porque un cruel médico racista se nega a atendelo.

Seguramente, o desenlace, que aínda non imaxinan, deixe nestes rapaces un sabor agridoce. No entanto, cremos que merece a pena correr ese risco e darlles a coñecer un libro coma este, que, a pesar de ser escrito hai máis de 50 anos, aborda temas que, por desgraza, semella que sempre estarán de actualidade: a diferenciación social, o racismo, a violencia e a cobiza humana.

Tamén escribimos

En Paseniño non só lemos, senón que tamén animamos aos nosos mozos a que intenten reproducir sobre o papel as súas inquietudes, os seus pensamentos ou, simplemente, as súas fantasías. Non vaiades crer que sempre resulta fácil convencelos para que o fagan; pero, afortunadamente, contamos cun par de pequenos líderes que nos axudan a tirar do grupo.

Hoxe vos queremos invitar a que leades dous das súas creacións. A ver se vos gustan:

OTRO ÁLBUM DE RECUERDOS

Pobre niña indefensa. Tenía una sonrisa blanca y reluciente, era bella y a la vez lista y, además, me amaba. Por eso no entiendo por qué hice tal desacato.
Era una noche de invierno fría y amarga. Yo no estaba bien. Había hecho algo insólito, algo que apenas recuerdo. Llegué a mi hogar, a mi dulce hogar; la vi y luego… Ella es mi último álbum de recuerdos y el más preciado, eso sí. Por eso regalé por primera vez a alguien la admirable rosa roja que ella jamás me podrá agradecer.

Ana Pombo Pintos

SEN TÍTULO

Fun un home que busca, e aínda o sigo sendo, pero xa non busco nas estrelas nin nos libros, senón nas ensinanzas do meu sangue. Aínda que agora atópome facendo un pouco de limpeza. Esta historia e moi tráxica (depende de por onde se mire).
Foi a vinganza a que me trouxo ata aquí; a miña misión era simple. Pero será mellor que o relate dende o principio para que se poida entender.

Esta historia comeza hai uns anos. Chegaba á miña casa despois de traballar, un día normal en aparencia. Ó entrar pola porta podía cheirar o perfume na habitación. Non sabía que un asasinato podía cheirar a madreselva, pero a sorpresa foi atopar á miña esposa e fillos degolados e curbetos de sangue. Unha sensación estraña percorría o meu corpo, non estaba acostumado a ela. Isto podíase deber a que mantiña unha vida relativamente feliz (se obviamos ese día en concreto). Esa sensación era dor; cando non se converte en verdugo, é unha gran mestra. Ensinoume a disfrutar do que tiña, e tamén a ser alguén máis frío e calculador.
A vinganza é o manxar más saboroso condimentado no infierno. Só tiña una obsesión dende o momento en que me recuperei do estado de shock, era unha obriga, un deber. A única pista coa que contaba era o seu nome, "Mentor". En un principio tomeino a modo de burla. Acaso me pretendía ensinar algo con isto. Menuda tontería de nome que se puxo; debería de crerse un ser omnipotente coa posibilidade de facerme sufrir.
Tardei anos en conseguir máis información, máis da que desexaría, pero foi a suficiente como para atopalo. Tal foi a miña sorpresa ó atoparme cunha persoa indefensa, xa vella, da que case me apiadei un pouco antes de esparexer o seu cerebro polo chan.
Quizais puido ser unha decisión un pouco precipitada, pero creo que a máis acertada. En definitiva, todos imos morrer. Infelizmente, non podemos escoller o modo, pero si podemos elixir como encarar ese final. El elixiu como encarar o seu. Díxome que me comprendía e que estaba preparado para recibir o seu castigo. Só engadiu unha cousa: "Morte, ese é o gran soño que teño dende o día no que nacín , porque a vida me matou pouco a pouco coa súa imaxe escura, a cal non podo deixar de ver". Foi conmovedor. Despois lembrei o que fixera; nese momento foi cando collera a pistola...

Sergio González Cancela

Que divertidos eran aqueles romanos!

Parece mentira que aos mozos de hoxe en día os siga enganchando o teatro grecolatino. Pero, o certo é que cando comezamos a ler en grupo a comedia de Agustín Magán baseada nas obras de Plauto, pasámonolo tan ben que decidimos continuar a lectura durante tres días consecutivos, pois a ninguén lle apetecía esperar toda unha semana para coñecer o desenlace.

Oxalá puidésedes ver a Héctor interpretando ao vello verde de Lisídamo, perseguindo polo aula a Luz, a nosa bela Selenia, para beliscala (iso si, sen soltar nunca o libro das mans). Ou a Ana, que se tomou tan en serio o seu papel de Cleóstrata, a enérxica esposa de Lisídamo, que de cando en vez lle soltaba unha cotenada a Héctor.

A experiencia coas pezas teatrais (xa van dúas este ano) foi, pois, outra vez estupenda. Tanto, que os rapaces se preguntan se poderían convencer á profe Marisa para que Farsa plautina fose a obra escollida por TeatrodoBarro para representar en público o próximo curso. Se o conseguen, asegurámosvos que Paseniño estará alí para contárvolo.

Tamén nós estamos de loito

"Murió Mario Benedetti en Montevideo y el planeta se hizo pequeño para albergar la emoción de las personas".

José Saramago (19/05/2009)

En efecto. A morte de Mario Benedetti, aínda que esperada, encheunos a todos dunha profunda tristeza.

Do mesmo xeito que o resto do mundo, tamén desde Paseniño quixemos render unha pequena homenaxe a este marabilloso escritor. Por iso, aprazamos por un día o comezo da obra Farsa plautina e dedicamos a sesión de onte a ler algúns dos seus poemas e a escoitar outros na voz do propio autor e na do seu amigo Serrat.

Lede, escoitade..., porque é posible que xa nunca ninguén sexa capaz de escribir versos tan fermosos e tan sentidos como os de don Mario.

DEFENSA DE LA ALEGRÍA

Defender la alegría como una trinchera,
defenderla del escándalo y la rutina,
de la miseria y los miserables,
de las ausencias transitorias
y las definitivas.

Defender la alegría como un principio,
defenderla del pasmo y las pesadillas,
de los neutrales y de los neutrones,
de las dulces infamias
y los graves diagnósticos.

Defender la alegría como una bandera,
defenderla del rayo y la melancolía,
de los ingenuos y de los canallas,
de la retórica y los paros cardiacos,
de las endemias y las academias.

Defender la alegría como un destino,
defenderla del fuego y de los bomberos,
de los suicidas y los homicidas,
de las vacaciones y del agobio,
de la obligación de estar alegres.

Defender la alegría como una certeza,
defenderla del óxido y de la roña,
de la famosa pátina del tiempo,
del relente y del oportunismo,
de los proxenetas de la risa.

Defender la alegría como un derecho,
defenderla de dios y del invierno,
de las mayúsculas y de la muerte,
de los apellidos y las lástimas,
del azar
y también de la alegría.

O teatro é un vicio

Vendo o interese que os nosos mozos puñan en ler L'avare (a pesar de estar escrita nunha lingua estranxeira), decidimos probar novamente sorte con outra peza teatral.

Como a comedia sempre adoita funcionar ben e a estas alturas do curso non era cuestión "fincar o dente" a unha obra moi extensa, optamos por arriscarnos con Farsa plautina, de Agustín Magán, xa que tiñamos boas referencias sobre a mesma: é divertida, un pouco "picante" e lese rapidamente (tres calidades que encantan aos adolescentes).

Pero, aínda que a historia se entende perfectamente, quixemos dedicar a primeira sesión a falar sobre como eran as comedias no teatro grecolatino e, en particular, sobre as escritas por Plauto, pois nelas está baseada esta farsa.

O grupo viulle tan "boa pinta" ao libro, que pediu adiantar a próxima reunión, polo que empezaremos a lectura o luns 18 de maio. Xa vos contaremos...

Os nosos alumnos atrévense con todo!

Vaia se se atreven! Porque hai que ser moi "valente" para facer teatro en francés diante dun público exclusivamente francés.

En realidade, o que sucedeu é que os alumnos de intercambio de Charleville pasaron a mañá no Instituto, vendo como son "as típicas clases españolas", e atopáronse con que uns cantos rapaces (os nosos paseniños) os levaron á Biblioteca e ofrecéronlles unha pequena representación dalgunhas escenas de L'avare.

Ben, ben, non o fixeron, pero rimos a rabiar!

Entre os nervios e as dificultades do idioma, o certo é que se atoaron algunha vez. Afortunadamente, os nosos visitantes son tremendamente comprensivos, xa que non só lles aplaudiron, senón que, ademais, aceptaron a invitación para lernos parte do texto "avec sentiment" e, sobre todo, nun perfecto francés.

Foi unha experiencia moi divertida e realmente enriquecedora. Pero, que impresión credes que se levaron do noso Club?

En français, s'il vous plaît

Os integrantes do noso Club levaban xa algún tempo pedindo ler unha obra teatral. Por iso, tras a grata experiencia do pasado curso coa lectura dramatizada de contos infantís en francés, solicitamos novamente a colaboración de Leo (a nosa profesora francófona), para intentar organizar con eles unha actividade semellante, pera á vez distinta.

O texto elixido foi L'avare, sinxela adaptación da famosa comedia de Molière que ninguén coñecía (a propósito: lembrades os "carrozas" aqueles marabillosos Estudo 1, grazas aos cales viamos de nenos na tele as representacións dos grandes clásicos?).

Como sempre sucede cos libros en lingua estranxeira, ao principio custoulles un pouco coller o fío argumental da historia. Con todo, grazas ao estupendo traballo desenvolvido por Leo, parece que todo comeza a ir vento en popa.

Ademais, o feito de que dende o pasado día 4 de maio nos estean a visitar os alumnos de intercambio da cidade irmá de Charleville, contribuíu a que os rapaces poñan, se cabe, máis empeño en superar as dificultades iniciais.

Non queremos revelar ningún segredo, pero é probable que Paseniño queira sorprender dalgún xeito aos nosos amigos franceses, pois levan unha semana completa reuníndose durante todos os recreos. Vaia afección, eh?

Que vida a dos nosos bosques!

Logo de facer pasar tanto medo aos nosos "paseniños" coas historias de Poe, pareceunos oportuno cambiar lixeiramente de rexistro e propoñer a lectura de O bosque animado, tradución ao galego da coñecida obra de Wenceslao Fernández Flórez ambientada na Fraga de Cecebre (Cambre - A Coruña), na que o escritor combina o humor irónico e a fantasía coa exaltación da Natureza e a crítica social.

Evidentemente, en canto foi mencionado este título, os alumnos identificárono de inmediato coa película de animación infantil protagonizada por toupas, moscas e árbores, estreada en 2001 e que a maioría xa viran. Non obstante, axiña comprenderon que o libro encerraba moitas outras historias totalmente descoñecidas para eles. Foron precisamente esas outras "estancias" (así as chama o autor), as referidas a humanos e a pantasmas, as que máis captaron a súa atención.

En canto ás primeiras, os rapaces ignoraban o dura que era a vida no campo galego hai pouco máis de medio século. Eles, que tamén viven no medio rural e que están familiarizados coas tarefas propias deste, sentíronse ata conmovidos polas vicisitudes de Pilara, unha nena de apenas doce anos, explotada pola súa patroa, quen, ademais, a maltrataba baixo calquera escusa. Como este asunto parecía interesarlles, as profesoras aproveitamos para explicar máis detalladamente cal era a situación na España da posguerra, facendo especial fincapé nas grandes diferenzas observadas entre as distintas clases sociais, sobre todo nas vilas e nal aldeas.

Por outra banda, e como o misterioso sempre adoita gustar aos mozos, as historias nas que aparece a Santa Compaña tiveron un certo "gancho" con eles. Aínda que pareza mentira, case ninguén escoitara falar desta comitiva tan característica dos relatos populares galegos (onde están aqueles avós que narraban vellos contos aos seus netos?). Así que Susana, a nosa profe de Lingua Castelá, gran apaixonada e coñecedora da Mitoloxía, aclaroulles en que consistía esta lenda, relacionándoa con outros mitos debidos ao temor que os seres humanos senten ante a morte.
Logo daquela sesión, varios alumnos foron á Biblioteca para intentar pescudar máis cousas respecto deste tema. Esta curiosidade pola súa banda, fíxonos pensar que non sería mala idea buscar algún libro de índole mitolóxica para ler no Club nun futuro próximo.

A continuación queremos que vexades as ilustracións que Maife Quesada realizou para a edición galega desta obra. Quizais creades que son algo infantís, pero están en consonancia con ese punto irónico que o autor quixo imprimir.

BubbleShare: Share photos - Play some Online Games.

Para rematar, dicirvos que temos a intención de incluír o pase da película El bosque animado, rodada por José Luis Cuerda en 1987, dentro do ciclo Cine e Literatura, que, "se ningunha circunstancia allea á nosa vontade nolo impide", se celebrará durante o mes de Xuño. De momento, aquí tedes un vídeo da mesma:

O gran mestre do terror

Marzo foi un mes "inquietante". E é que a inquietude é unha das sensacións que permanecen no ánimo de todos cantos lemos as obras de Edgar Allan Poe.

Dado que o pasado curso académico apenas tivemos tempo para empezar a coñecer as súas denominadas Narracións extraordinarias, parecíanos imperdoable non retomar a súa lectura, especialmente tendo en conta que este ano 2009 se celebra o bicentenario do nacemento deste escritor, responsable indiscutible de que o conto ou relato breve sexa considerado un xénero literario tan importante como calquera outro.

Ao principio, topamos cunha serie de pequenas dificultades:

• a linguaxe empregada resultaba demasiado rebuscada para os nosos alumnos, pouco habituados a ler textos desa época (Romanticismo, século XIX).
• a falta de lóxica no comportamento dos protagonistas "rompía os esquemas" dos rapaces, quen ata entón pensaban que sempre existe unha causa que xustifica toda acción.
• a non condena explícita por parte do autor dos crimes cometidos polos seus personaxes, a quen, ás veces, ata parecía compadecer, estrañaba a todos, pois non comprendían que alguén capaz de realizar certas atrocidades contra seres inocentes puidese ser tratado ou descrito de forma amable polo seu creador.

Pero, tras explicar que o verdadeiro interese de Poe consistía en afondar no lado máis escuro da natureza humana (a tolemia, a crueldade, o instinto asasino, a desintegración física e moral, a dobre personalidade, etc.), sen pretender defender a conduta de ningún suxeito, foi cando realmente o grupo abandonou os seus receos e comezou a apreciar como a estrutura e a estética destes contos eran minuciosamente coidadas polo autor para causar sobre o lector un efecto de desasosego que perduraba unha vez rematada a lectura.

Entre os relatos incluídos no libro, aqueles que máis impactaron aos membros do Club foron La caída da Casa Usher, El corazón delator e El gato negro, tres obras mestras do xénero de terror que, sen dúbida, os nosos alumnos xa nunca poderán esquecer.

Para concluír, tamén queremos transcribir unha frase moi comentada nas nosas postas en común e que, posiblemente, resuma bastante ben a idea central de todos estes contos:

"Tan seguro estoy de que mi alma existe como de que la perversidad es uno de los impulsos primordiales del corazón humano, una de las facultades primarias indivisibles, uno de los sentimientos que dirigen el carácter del hombre".

El gato negro

Se desexades ler na pantalla todas as narracións, podedes facelo a través da ligazón incluída no título do libro que aparece máis arriba.

Con A maiúsculo

Hai xa ben tempo que non publicabamos ningunha entrada neste blogue. Ante todo, pedirvos desculpas, pois sabemos que algúns estades pendentes do que facemos en Paseniño. Con todo, non queremos que pensedes que, a pesar deste mutismo na rede, estivésemos de brazos cruzados.

Aproveitando que durante o mes de Febreiro o tema abordado dentro do noso Proxecto Lector foi o Amor, cremos oportuno centrar as nosas lecturas ao redor do mesmo. Así, eliximos dous títulos de xéneros e linguas distintos para traballar sobre eles nas nosas xuntanzas semanais:

Recompilador: José María Plaza

Ilustradora: Ágata Ruiz de la Prada

Editorial: SM

Colección: El barco de vapor - Serie roja

Idioma: castelán

Autor: Agustín Fernández Paz

Ilustrador: Pablo Auladell

Editorial: Xerais

Idioma: galego

De todo corazón: 111 poemas de amor serviunos para recuperar o hábito de que cada membro do Club escollese uns versos e os recitase en voz alta ante os seus compañeiros. Aínda que inicialmente algúns rapaces se amosaban remisos a participar nesta actividade e outros non eran capaces de terminar o seu poema sen botarse a rir, ao final, a maioría acabou actuando con naturalidade. Houbo ata dous alumnos que levaron a cabo unha especie de "acareo", interpretando a unha parella de namorados que se dedicaban mutuamente palabras de amor. Aquela sorpresa resultou especialmente gratificante, pois significaba que eses mozos xa estaban "pillados" pola poesía.

Doutra banda, e tras a concesión do Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil 2008 ao noso queridísimo Agustín Fernández Paz por O único que queda é o amor, a lectura desta obra estaba totalmente xustificada.
Neste caso pareceunos interesante propoñer algún traballo que estimulase a creatividade do grupo. Desta forma, cada dúas persoas elixiron un dos dez contos que integran o libro e inventaron conxuntamente un final alternativo. Posteriormente, utilizamos un par de sesións para escoitar como os propios alumnos narraban esas historias, comparando o desenlace orixinal de cada unha co escrito por eles. Como en botica, houbo de todo (ata alguén conseguiu que Messi aparecese ao final dun dos relatos!); pero o realmente importante é que ninguén se negou a colaborar e comprenderon que para ser un bo escritor se necesitan outras cousas ademais de imaxinación.

Tamén quixemos organizar unha actividade dirixida a toda a comunidade educativa do Instituto que non interferise o normal desenvolvemento das clases. Por iso, ao longo do mes e durante varios recreos, efectuamos pases de tres películas moi distintas, cuxo tema central era o amor: West Side Story, Cyrano de Bergerac e La novia cadáver. A asistencia de público foi bastante aceptable, sobre todo tendo en conta que se trataba do tempo de descanso dos profesores e dos alumnos.

A continuación deixámosvos cuns vídeos de cada unha delas:

O bo, se breve, dúas veces bo

Dedicamos varias sesións a ler unha selección de microrrelatos de distintos autores. En principio, e dado que non estabamos seguros de como ía funcionar este "experimento", decidimos non nos arriscar a mercar varios exemplares dun mesmo libro. Así, tras consultar diferentes textos e algunhas páxinas web, preferimos realizar persoalmente a recompilación e non nos guiar por ningunha editorial en concreto.

Afortunadamente, podemos dicir que o resultado foi bastante mellor do esperado (¡estes mozos nunca deixan de sorprendernos!). En efecto, non só leron entusiasmados as historias elixidas, senón que pediron que se fixese unha nova selección, na que tamén eles participaron, buscando pola súa conta outros minicontos en Internet.

Visto o éxito, propuxemos escribir dentro do Club algún relato breve que cumprise as características dun miniconto. Foi entón cando todos comprenderon o difícil que resulta contar unha historia con tan poucas palabras. Con todo, fomos capaces de inventar algúns. Aquí tedes tres deles:

UN XENRO EXEMPLAR

- Ve, querida sogra, como non me importa que quede para sempre connosco nesta casa?

E mentres dicía isto, o home, que agardaba a que a súa muller chegase do salón de peiteado, terminaba de tapar aquela focha no seu xardín.

Isabel

DESEXO CUMPRIDO?

Sempre desexara voar. Sabía que as vistas dende alá arriba serían estupendas, pero nunca imaxinara ata que punto o ían impresionar! Que mágoa que aquela maldita argola non funcionara...

Yolanda

¡TRÁGAME, TIERRA!

Aquel desconocido, uno más entre tantos, permanecía inmóvil, mientral él se miraba las manos y la camisa manchadas de rojo.
¿Cómo había podido suceder aquello? Había sido un accidente lamentable, pero ahora ya no tenía solución. Hubiese deseado que la tierra se lo tragase, pues sabía que aquel incidente sería una vergüenza para su familia. Entonces, fue consciente de que su mujer le decía a gritos:

- Pero, ¿es que no sabes comer? ¡Mira cómo te has puesto con ese dichoso langostino! ¡Y en la boda de tu propia hija!

Isabel

Que vos parecen? Non están mal, eh?

Finalmente, e tras comentalo cos rapaces de Paseniño, pensamos que sería boa idea dar a coñecelos polo Instituto, polo que fixemos unhas cantas fotocopias e picámolas nos taboleiros de anuncios que hai polo centro.

Sabedes? Nos días seguintes foron varias as persoas que se achegaron á Biblioteca a preguntar se tiñamos "libros con contos pequeniños, como eses que hai por aí". Como poderedes imaxinar, non nos quedou máis remedio que adquirir algún título relacionado con este tipo de relatos breves (brevísimos), que, por certo, estiveron moi solicitados.

Como di o refrán:

"O bo, se breve, dúas veces bo"